Teknolojik Belirlenimcilik (Determinizm) Nedir?

Eylül ayını uğurlamaya hazırlandığımız bir haftanın son iş gününden hepinize merhaba Sevgili Novarge Ailesi. Bugün sizlerle, yeni medya hâkimiyeti ile yaşamın bütününe yansıtan teknolojik belirlenimcilik (determinizm) ilkesinden bahsedeceğiz.

Sanayi devrimiyle birlikte geleneksel sistemlerden yeni medya teknolojilerine adım attığımız süreçten beri inovatif bir dünyada yaşıyoruz. Geleneksel medya araçlarının temelini oluşturan gazete ve dergi gibi tek yönlü iletişim sistemlerinin yerini telefon ve bilgisayarlar alıyor. Hâl böyle olunca teknolojinin toplum ve değerler üzerinde belirlenimciliği de artış gösteriyor. Teknolojik determinizm anlamını da taşıyan belirlenimcilik hususu, felsefi bir görüş olarak varlığını sürdürüyor. Teori, teknolojinin geleneksel yaşam rutinlerine ilişkin belirleyici rollerini kapsıyor.

Novarge’de bugün, yeni medya hâkimiyeti ile yaşamın bütününe yansıtan teknolojik belirlenimcilik (determinizm) ilkesini araştırdık. Gelin, birlikte değerlendirelim.

Teknolojik Belirlenimcilik Nedir?

Teknolojik belirlenimcilik (determinizm) konusu tarihte ilk kez 1900’lü yılların başında Amerikan Sosyolog Thorstein Velen tarafından ortaya atılmıştır. Karl Marx eserlerinde de rastlanan teknolojik belirlenimcilik ilkesi, yeni medya teknolojilerinin insan yaşamına girdiği ilk günden beri bir hâkimiyete ulaştığını savunan düşüncedir. Teknolojik belirlenimcilik ilkesine göre insan yaşamında yer alan tüm kavramlar teknoloji çerçevesinde şekillenir ve belirlenir. Teknolojik belirlenimcilik ilkesi; teknoloji olmadan hiçbir değişimin mümkün olmadığını, tüm gelişimlerin ancak teknoloji vasıtasıyla gerçekleşebileceğini savunur. Kısacası teknoloji unsuru, toplumda yaşanan köklü değişimlerin itici bir gücüdür.

Teknolojik determinizm ilkesine göre toplumda yaşanan köklü değişimlerin sebebi, teknolojinin belirleyicilik ilkesidir. Mutlak bir neden-sonuç ilişkisi çerçevesi ile bağdaşan teknolojik belirlenimcilik, toplum yapısında teknolojik gelişimlerin bir aracı olduğunu öne sürer. Söz konusu ilkeye göre teknoloji, toplum yapısının kökten değişimlere gitmesinde bir belirleyicidir. Teknolojik belirlenimcilik ilkesinin en net örneklerinden birini iletişim kavramı üzerinden verebiliriz. Geleneksel medya teknolojilerinin hâkim olduğu geçmiş yıllarda, iletişim yüz yüze ve telefon ile gerçekleştirilen bir süreci kapsıyordu. Ancak yeni medya teknolojileri ve internetin gün yüzüne çıkması ile iletişim, sosyal medya mecraları ile iç içe girmiş bir sürecin tanımı hâline geldi.

Teknolojik Belirlenimcilik Özellikleri Nelerdir?

Teknolojik belirlenimcilik;

• Toplumsal değişim ve dönüşümlerin merkezinde yer alır.
• Toplumsal değerlerde belirleyici bir role sahiptir.
• Neden-sonuç ilişkisi çerçevesinde şekillenir.
• Teknolojiye ilişkin zorunluluğu esas alır.
• Günümüz yaşam formlarını düzenleme rolüne sahiptir.

Teknolojik Belirlenimcilik ve Yeni Medya

Teknolojik belirlenimciliğin toplumun esas değerleri ve gelişimi üzerindeki etkileri yeni medyada net biçimde görülebilir. Günümüz teknolojisinde söz sahibi olan sosyal medya, toplumsal gelişim ve bilinç düzeyi ile doğrudan ilişkili olarak görülür. Örneğin; günümüzde sosyal medya hesabı olan bireyler “normal” çerçevesinde karşılanırken bir hesabı bulunmayanlar “anormal” olarak isimlendirilir. Söz konusu ayrımın yaşanma sebebi teknolojik belirlenimcilik ilkesine dayanır.

Teknolojik belirlenimcilik ilkesinin net çizgilere sahip olduğu süreç pandemidir. Pandemi ile hayatımıza giren yeni medya teknolojileri, yaşamsal faaliyetlerin tümünü etkisi altına almış ve bireysellik olgusunu geliştirmiştir. Günümüzde farkında olarak ya da olmayarak teknolojik belirlenimcilik ilkesine dönük bir yaşam süreriz. 21. Yüzyılda halâ etkisini sürdüren teknolojik determinizm ilkesinin, gelecekte daha büyük bir etkiye ulaşacağı öngörülmektedir.

Novarge’de bugün; yeni medya hâkimiyeti ile yaşamın bütününe yansıtan teknolojik belirlenimcilik (determinizm) ilkesinden bahsettik. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere hepinize başarılı, sağlıklı ve huzurlu bir hafta sonu diliyorum Sevgili Novarge Ailesi.

Unutmayın, her şey geleceğiniz için!

ELİF AKSÜT